Ümit Yenişehirli yazdı: İsrail’in ekolojik terörü

İsrail’in, geçtiğimiz yıl 7 Ekim’den bu yana Filistin’de başlattığı soykırım tüm acımasızlığıyla sürüyor. Çete devletin doymak bilmez hücumları daima gündemin birinci sırasında yer alıyor ancak İsrail bir türlü durdurulamıyor.

Gazze’de gündem soykırım olsa da aslında İsrail’in zorbalık ve vahşet portföyünün mazisinde daha birçok öge var. Bunlardan biri de binlerce Filistinliyi yavaş yavaş sıhhatsiz kılan ve sonunda öldüren “ekolojik terör”.

“SU HAKKI” İHLALİ

Uzun yıllardan bu yana Filistin topraklarını işgal etmiş olan İsrail, bu ülkedeki sivillerin birçok kozmik temel insan hakkını ihlal ediyor. İnsan hayatı ile işyeri ve konutlara yönelik somut askeri ve milis güçlerce yapılan akınların yanında, bunlara nazaran nispeten daha düşük seviyedeymiş üzere görülüp münasebetiyle da “fazla önemsenmeyen” hadiselerle “uluslararası insancıl hukuk, memleketler arası insan hakları hukuku ve milletlerarası antlaşmalar hukuku” kararları daima ihlal ediliyor.

Aslında daha İsrail kurulmamışken bile, Yahudi işgalcilerin kitleler halinde Filistin’e geldikleri birinci yıllarda bu akınlar başlamıştı. Museviler, 1930’lardan, 40’lardan itibaren Filistinlilerin etraf, su, tarım ve hayvancılık varlığına yönelik taarruzlar düzenlemişlerdi. “Uluslararası insancıl hukuk”a nazaran, bir yerde çatışmaya müdahil olan tüm taraflar hem sivilleri hem de sivillerin mülklerini korumakla yükümlü durumda fakat İsrail yıllardır Filistin’de bu en temel kuralı hiçe sayıyor.

NÜFUSUN YALNIZCA YÜZDE 10’U PAK SUYA ULAŞABİLİYOR

Aralıksız süren işgallerle Gazze’ye yanlışsız itilen Filistinliler, bu kadar dar bir alanda bu kadar ağır nüfus nedeniyle yıllardır pak suya ulaşım sorunu yaşıyor. Gazze, kilometrekareye düşen insan sayısı bakımından dünyanın en ağır nüfusuna sahip bir yer. Dünya Bankası’nın 2005 yılına ilişkin bir raporuna nazaran, Gazze’deki su rezervleri çok uzun bir vakittir “kriz seviyesi”nde bulunuyor. UNICEF ise altı yıl evvelki bir araştırmasıyla Gazze’de nüfusun yalnızca yüzde 10’unun pak suya erişebildiğini ortaya koymuştu. Göçmen ve mülteci meseleleri üzerine çalışan milletlerarası birçok STK’nın raporlarında da İsrail ataklarından kaçarak etraf ülkelere sığınan Filistinli mültecilerin en az yüzde 90’ının, kamplardaki olumsuz kurallardan ötürü pak suya erişemediğini gösteriyor.

KANALİZASYON VE DENİZ SUYU İLE DOLU KUYULAR

Yıllardır, pompalama sistemleri ve borularla pak suyun Gazze’deki yerleşim ünitelerine ulaşması için gereken teknik donanımın alımını ya yasaklayan ya da zorluk çıkartan İsrail’in bu tavrından ötürü, Gazzeliler kendi imkânlarıyla kuyular açmaya çalışıyorlar. Lakin bu kuyu sularına kanalizasyon ve deniz suyunun karışmasından ötürü bölgede çok önemli sıhhat meseleleri görülüyor.

Gazze’de yaşanan suya erişim sorununun çözülebilmesi için altyapı inşaatları gerekiyor. Fakat İsrail, bunun için gereken demir ve çimentonun askeri hedeflerle da kullanılabileceğini sav ederek tedariği daima engelliyor. İsrail bu maksatla bir yıl olan ithalat müsaadesini geçersiz kılmak için materyalleri taammüden gümrükte bekletiyor, sonra da “süre doldu” diyerek donanımı geri gönderiyor.

GÜNDE 13 SAAT ELEKTRİKLE TARIM YAPMAYA ÇALIŞMAK

İsrail’in etraf meselelerine yol açan bir başka uygulaması ise bölgeye verilen elektrikte kesintiye gitmek. Çok uzun yıllardır bu prosedürü kullanan İsrail, böylelikle Gazzelilerin günde ortalama yalnızca 13 saat elektriğe ulaşabilmesine yol açıyor. Bu durum da esasen akınlarla birçoğu tahrip olmuş su transfer sistemlerini daha da fonksiyonsuz kılıyor, arıtma tesislerinin çalıştırılamamasına yol açıyor. Oluşan olumsuz kaideler ise dar bölgesel alanlarda salgınlara neden oluyor. Bütün bu süreçler sonunda tarım sulaması için gerekli güç sağlanamadığından verimli eser ve hasat da elde edilemiyor.

İSRAİL, GÖNDERDİĞİ SU ZAYİ OLSUN DİYE ESKİ BORULARI DEĞİŞTİRMİYOR

İsrail, otuz yıl evvel imzaladığı Oslo Mutabakatı ile Gazze’ye yılda 5 milyon metreküp su vermekle yükümlü. Lakin İsrail, kendi hudutları içindeki aktarma sistemini taammüden güzelleştirmediği için suyun çok büyük bir kısmı kayboluyor. Ayrıyeten kanalizasyon suları bu hatta karışarak Gazze’ye ulaşan suyu içilemez hale getiriyor.

KİMYASAL GÜBREYE MECBUR KALINCA

Gazzeli çiftçilerin su kaynaklı bir diğer sorunu da tarımda verimlilikle ilgili. Su ambargosundan ötürü randımanı düşen Filistinli çiftçiler açığı kapatabilmek için ağır halde kimyasal gübre ve zirai ilaç kullanıyorlar. Bu ise kuyu sularına nitrat karışmasına yol açıyor. Zehirli suların içilmesinden ötürü da Filistinli bebek ve çocuklarda büyüme ve zihin gelişimi sorunları dünya ortalamasının çok üzerinde seyrediyor.

Ekim 1950’de yürürlüğe giren Dördüncü Cenevre Kontratı (Savaş Vaktinde Sivillerin Korunmasına Ait Sözleşme) uyarınca işgalci güçlerin; su kanalları, arıtma tesisleri, kanalizasyon boru çizgileri, tarım alanları, bahçeler, başka bütün tabiat varlıkları, altyapı tesisleri, taşınmaz kamu malları ve özel mülklere ziyan vermemesi gerekiyor ancak İsrail yıllardır bu kuralların hiçbirine uymuyor.

TANKLAR TARLA VE BAHÇELERİ BOZUYOR, TRAKTÖRLERİ EZİP GEÇİYOR

Çeşitli memleketler arası kuruluşların yıllar içinde Filistin’e yönelik takip sonuçlarının kıyaslanması, ekolojik tahribatın boyutlarını ortaya koyuyor. Uydu fotoğraflarının karşılaştırılması, Gazze’deki çiftlikler ile ağaçların yarıya yakının yok olduğunu gösteriyor. Yıllar içinde, uçaklardan bombardımanlarla tarım yerleri, meyve bahçeleri ve zeytinlikler süratle ortadan kalktı. Hava ataklarının akabinde gelen kara birlikleri ise bilhassa tarla, bahçe ve zeytinlikleri amaç alıyor. Tanklar, traktör ve öteki tarım araçlarını kullanılmaz hale getiriyor. Bu ortada, İsrail hücumlarıyla çabucak her yıkılırken, yemek pişirme ve ısınma için ağaç kesitinin artması da Gazze’nin orman varlığını her geçen gün azaltıyor.

AÇLIĞA YOL AÇAN ABLUKALAR

İsrail, neredeyse kurulduğu birinci günden itibaren Gazze’yi karadan, denizden ve havadan abluka altına alarak kuşatmış durumda. İsrail bu ablukayı, en insanî alanlara da genişleterek Gazze’ye verilen yakıt, elektrik, besin ve suyu sık sık kesiyor. Bu durum, Gazzelilerin çok derecede açlık çekmesine ve beslenme yetersizliğine neden oluyor. Böylelikle, açlık ve alışılmış tıbbî materyal yoksunluğu, bir savaş tekniği olarak kullanılıyor.

İşgal altındaki Gazze, Doğu Kudüs ve Batı Şeria topraklarındaki Filistinli sivillerin su hakkı başta olmak üzere tüm temel insan haklarından yoksun bırakılmasının ana sorumlusu olan İsrail, bütün bu insanlık dışı usullerle tarımdan içme suyuna, kanalizasyondan kâfi beslenmeye uzanan bir ekosistemi felç ediyor. Bölgede bile isteye bozulan ekolojik istikrar, klasik taarruz sistemleriyle öldürülme, yaralanma, sakat bırakılma risklerine çok önemli öteki sıhhat problemlerini da ekliyor.

İSRAİL’E UAD’DE HESAP SORULUYOR AMA…

Bu ortamı kalıcı kılan İsrail, son olarak, Milletlerarası Adalet Divanı’nda (International Court of Justice), sonucu çok da umut verici olması beklenmeyen bir davayla karşı karşıya. ICJ’deki davada, İsrail başta soykırım olmak üzere şu sekiz insanlık kabahatiyle suçlanıyor:

“Çocuklar da dahil olmak üzere yüksek sayıda Filistinlinin öldürülmesi. Filistinlilere fizikî ve zihinsel ziyan verilmesi. Konutlarının yıkılarak kitle halinde yerlerinden edilmesi. Filistinlilerin kâfi ölçüde besin ve sudan yoksun edilmesi. Tıbbî hizmetlerden yoksun bırakılması. Barınma haklarının ihlal edilmesi. Kâfi giyecek, hijyen ve paklık materyallerine erişimlerinin engellenmesi. Filistin halkının yaşama hakkının ihlal edilip üremesinin engellenmesi.”

– Arş. Gör. Fatih Tuna, “İsrail’in Filistin Topraklarını İşgali: Gazzelilerin Su Hakkının İhlali”, Kamu Denetçiliği Kurumu Ombudsman Akademik, Gazze Özel Sayısı, Mayıs 2024