Ümit Yenişehirli yazdı: Hedef daima çok çocuktu

Türkiye nüfusunun yaşlandığı, artık tartışmasız bir realite. Uzun yıllar, belirli çevreler ile bu çevrelerin sözcüsü olan hâkim medyanın, nüfus artışını kötüleyip, doğum denetimini teşvik eden yaklaşımları, tehlikeyi fark etmenin önündeki en büyük pürüzlerden biriydi. İki binli yılların başına kadar devleti yönetenlerin de bu yaklaşıma sıcak bakması sorunu daha da büyüttü.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise neredeyse siyasete atıldığı birinci günden itibaren çok çocuk, geniş aileler, nüfus artışının gerekliliği vurgusu yaptı. Son yıllarda bu taraftaki ikazlarını giderek arttıran Cumhurbaşkanı Erdoğan, bütün gayretlerine karşın ortaya çıkan düşen doğum oranları tablosunu ise bir müddet evvel “felaket” sözüyle anlatmak zorunda kaldı.

Dünya tarihine bakınca, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu bakış açısının işin doğrusu olduğu görülüyor. Çünkü, çok eski zamanlardan itibaren, hem toplumlar hem de devletler, kalabalık nüfusu çabucak her vakit, güçlü bir devlet ve toplum olma yolunda ülkü bir gaye olarak belirlemişti.

MÖ 300: DULLARI ZORLA EVLENDİRELİM

Nüfus sorunu, tarihî kayıtları bilinebilen birinci toplumlardan itibaren gündemdeydi. Birçok antik devir muharriri, nüfus konusuna baş yormuştu. MÖ 300 civarında, Hintli siyasi filozof Chanakya, nüfusun; siyasi, ekonomik ve askeri bir güç kaynağı olduğunu söylüyordu. Hintli filozof, “Belirli bir bölgede fazla insan tahminen birtakım problemlere yol açabilir lakin belli bir bölgede az sayıda insan her vakit sıkıntıdır.” diyordu.

Chanakya; Hindu rahiplerin getirdiği dulların tekrar evlenmesi yasağının kaldırılmasını, hatta tekrar evlendirmenin gerekirse zorla yaptırılmasını, göçe yol açan vergilerden vazgeçilmesini, bekârlığı öven “çileciliğin” yalnızca yaşlılara has kılınmasını istiyordu.

ANTİK YUNAN’IN NÜFUS SİYASETİ: GEREĞİNCE KALABALIK OLMALIYIZ

Antik Yunanistan’da, “güçlü olamayacakları düşünülerek” seçilen kimi bebeklere yönelik kimi acımasız uygulamalar olsa da genel tavır nüfusun artırılması istikametindeydi. Sık sık savaşan Yunan devletleri için nüfus, değerli bir güç ölçeğiydi.

Düşünürler, nüfus artışını çoklukla teşvik ediyordu. Devrin ünlü düşünürleri Eflatun ve Aristo, kentleri aktif ve verimli yönetecek kadar az, lakin tıpkı vakitte düşmanlara karşı kendilerini savunabilecek kadar da çok bir nüfusa ulaşılması gerektiğini söylüyorlardı. Nüfusun gerilememesi için de devletin aileler teşvikler sunmasını, nüfus yoğunluğu az olan bölgelere ise göç siyasetleri uygulanmasını öneriyorlardı.

ROMA’DA ERKEN EVLİLİK ÖDÜLLENDİRİLİYORDU

Kuruluşundan itibaren yayılmacı bir siyaset izleyen Roma İmparatorluğu için de nüfus artışı stratejik değerde bir husustu. Kısa müddet içerisinde hem kuzey, hem güney hem de doğuya seferler düzenleyip, ülkeleri ele geçiren Roma imparatorları için her yeni doğan erkek çocuk, ordularına yeni bir askerin daha katılacağı manasına geliyordu.

Roma devleti, kurucu imparator Augustus’tan itibaren nüfus artışına kıymet vermişti. Erken evlenen çiftlere devlet yardım ediyordu. Sık aralıklı doğumları teşvik etmek için bir dizi yasa çıkarılmıştı. Kalabalık aileler vergi indirim alıyor, ailenin reisi ya da en büyük erkek çocuğun devlette işe alınmasında ayrıcalık tanınıyordu. Nüfus artışına katkısı olmayan aile sayısını baskılamak için getirilen kural yeterince de çocuksuz bir çiftin hayatta kalan eşi, ölen kişinin mirasının yalnızca onda birini alabiliyor, geri kalan servete ise devlet el koyuyordu.

İBN HALDUN: KUR’AN VE PEYGAMBER ÇOĞALMAYI TEŞVİK EDİYOR

Sosyoloji ilminin kurucusu olarak bilinen büyük İslam âlimi İbn Haldun da nüfusça kalabalık olan toplumların her vakit daha uygar olacağı tezini ortaya koymuştu. İbn Haldun’un fazla nüfus taraftarı olmasının temel kaynağı, İslam’ın bu husustaki yaklaşımıydı. Kur’an-ı Kerim’de evlenmek ve çoğalmak konusundaki açık karar ve teşviklere işaret eden İbn Haldun, Hz. Peygamber’in (sav), “Evleniniz, çoğalınız” Hadis-i Şerifi’ne de sıklıkla vurgu yapmıştı. Çalışan baş ve kol ölçüsünü çoğaltma ile üretim süreçlerindeki randımanı yükseltmenin değerini de lisana getiren İbn Haldun, bunun nüfustaki kaliteyi artıracağını belirtmekteydi.

Nüfus artışının, nadiren kimi problemlere yol açabileceği ihtimalini de tabir eden İbn Haldun, devletin alacağı tedbirlerle kamu yönetiminin ülkü ölçekte çalışması ve halkın ahlakının geliştirilmesinin ise bu sakıncaları en aza indireceğini kaydetmişti. İbn Haldun, son analizde, böylesi ihtimallerin “meşiyetillah” kapsamına girdiğini, yani “Allah’ın âlem için takdir ettiği plan”ın bir modülü olduğunu söylemekteydi.

LUTHER: İLAH ÇOCUKLARI YARATIR VE BESLER

Hıristiyan Orta Çağ Avrupası’nda da nüfus ile ilerleme ortasındaki doğrusal alakayı olumlayan yaklaşımlar vardı. Hükümdarlar, üretimi teşvik etmek için kalabalık ailelere fiyatsız topraklar verirdi. Protestanlık mezhebini kuran Martin Luther, İncil’deki, “Verimli olun ve çoğalın.” kararına atıf yapıp, “Tanrı çocukları yaratır. Ayrıyeten onları besleyecektir.” demekteydi. Fransız hukukçu Jean Bodin ise daha büyük nüfusların daha fazla üretim ve daha fazla ihracat manasına geldiğini, münasebetiyle devlet ve milletlerin çok çocuk siyaseti izlemesi gerektiği görüşünü savunuyordu. İtalyan rahip ve diplomat Giovanni Botero da “Bir kentin büyüklüğü, sakinlerinin çokluğu ve gücüne dayanır.” diyordu.

KOMÜNİST DÜNYANIN “KAHRAMAN ANNELER”İ

Geçtiğimiz yüzyılın başlarında Rusya’da iktidara gelen komünist liderler, savaşlarla ortaya çıkan nüfus kaybını telafi etmek için birçok tedbir geliştirmişti. Komünistler; ideolojilerindeki seküler, ateist damara karşın, nüfus artırma siyasetlerinde manevi telaffuzlar geliştirmişlerdi. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB), bu amaçla “Kahraman Anneler” kampanyası başlatmıştı. Çok çocuklu annelere bu unvan veriliyor, nüfusun artmasının ülkeye getireceği katkılar manevî deyişlerle süslenmiş retoriklerle anlatılıyordu. Bu annelere önemli maddi dayanaklar de sağlanıyordu.

1,4 MİYARLIK ÇİN BİLE DAHA DA ÇOĞALMAK İSTİYOR

Dünya tarihinde, antik çağlardaki kimi toplumlarda görülen bebek katliamının çok daha acımasızını “tek çocuk politikası” için uygulayan komünist Çin bile, bu yanlış ve yabanî tavrından geri adım atmaya başladı. Çin yönetimi, uzun yıllar zalimce uyguladığı nüfusu baskılama siyasetlerini, son yıllarda evvel gevşetti, sonra da değiştirdi. Dünyanın nüfusça en büyük ülkesi olan (1 milyar 408 milyon) Çin’de hükümet, bir mühlet çocuk sayısına ait yasak takibini gevşetti, akabinde 2021 yılında da aile başına iki çocuk sonunu kaldırarak üç çocuğa müsaade verdi. İdarenin bu kararı almasında, 2020 yılı sayımının; nüfusun, küçük bir oranda da olsa yaşlanma işareti veren sonuçları tesirli olmuştu.

– Dr. Büşra Bilgin, “İbn Haldun ve Thomas R. Malthus’ta Nüfus ve Ahlâk İlişkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İdeoloji ve Sosyal Bilimler Dergisi, 2024 Güz

– Musa Yetim, “İbn Haldun’un Devlet Görüşü”, İstanbul Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1994