Ümit Yenişehirli yazdı! CHP’nin 50 uçaklık yolsuzluğu

Kamuoyunun uzunca vakittir neredeyse tek gündemi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile ilgili bir dizi yolsuzluk suçlaması.

İddialara karşı dişe dokunur savunmalar getirilememesi ise kurumsal olarak CHP’nin işini daha da zorlaştırıyor.

Yöneltilen suçlamalar unutulacak, kenarda bırakılacak üzere de görünmüyor. Ana muhalefet partisinin mazisindeki bir öteki yolsuzluk olayı da yeniden hem devasa boyutu hem de CHP’li siyasetçi ve bürokratlar ile iş bitiricilerin ortak davranışıyla uzun müddet gündemde kalmıştı.

İSPANYA’NIN FAŞİST İDARESİNE CHP DESTEĞİ

Yıllar yıllar evvel basına, “Tayyare kaçakçılığı” olarak yansıyan olaylar dizisi, değme sinemalara taş çıkartacak özellikler taşıyordu. Haberlere nazaran, CHP hükümeti, 1930’lu yılların sonlarında 50 adet Grunmann uçağı satın almaya karar vermiş ve alım süreci başlatılmıştı. Lakin sorun şuydu ki; uçaklar Türkiye’ye hiç gelmeyecek, bunun yerine İspanya İç Savaşı’nda faşist Franco yönetimi tarafından kullanılacaktı.

“KRAL EKREM” BAKAN İMZASI TAKLİT EDEREK 50 UÇAK ALDI

Uçaklarla ilgili gelişmeler ortaya çıktıkça, cüret edilen yolsuzluğun büyüklüğü ile devlet yönetimindeki rezaletin boyutları daha güzel anlaşılıyordu. Buna nazaran, hükümet uçak alımına karar verdikten sonra ABD ile irtibata geçilmişti. Görüşmeler yapılmış, nihayet alıma karar verilmiş ve uçakların teslimi süreci başlatılmıştı.

Ancak öykü örgüsünde büyük meseleler vardı. Öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Devleti; evet, ABD ile uçak alım görüşmeleri yapmıştı fakat süreç içerisinde nasıl olmuşsa olmuş ve uçaklar ABD’den değil, Kanada’dan satın alınmıştı. Birileri, yani CHP’li siyasetçiler ile bürokratlar ve sivil iş bitiriciler bir sistem kurmuş ve dev bir yolsuzluğa imza atmışlardı. Bu doğrultuda, Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp ile Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras yerine geçersiz imzalar atılıp, geçersiz mühürler kullanılarak, ABD’den değil de Kanada’dan uçak alımına karar verilmişti.

Olay patlayınca skandalın göbeğinde, Ekrem Hamdi Bakan isimli bir istihbarat memurunun yer aldığı anlaşılmıştı. Babası ve dayısı Osmanlı paşalarından olan Bakan, Almanya’da okumuş, Birinci Dünya Savaşı yıllarında bir Alman generale yaverlik yapmış, bu yıllarda kendisine “König” (Almanca kral) lakabı takılmıştı. Ekrem Hamdi Bakan da bu lakabı benimsemiş ve sonraki yıllarda bazen “Ekrem König” bazen de “König Ekrem” olarak tanınmıştı.

UÇAKLAR NE OLDU TAM OLARAK BİLEN YOK

Uçaklar, Türkiye’deki akılalmaz bürokratik laçkalık süreçlerinden geçtikten ve ABD ile Kanada hükümetleri ortasında “Sizden aldılar – Bizden aldılar” tartışmaları yaşandıktan ve nihayet İspanya İç Savaşı’nda kullanıldıktan sonra birtakım şeyler netleşse de “Türkiye’nin aldığı” söylenen uçakların akıbeti gerçek mahiyetiyle hiçbir vakit bilinemedi. Bu ortada, olay memleketler arası boyutta giderek dallanıp budaklanmış, başta Türkiye ve ABD olmak üzere Kanada, Belçika, Fransa ve İspanya başşehirlerinde de gündem olmuştu. Günler geçtikçe anlaşılıyordu ki; uçakları Türkiye satın almış, ABD uçakları sağlamış, Kanada da teknik işleri halledip teslime hazır hale getirmiş, Belçika ve Fransa ise uçakları faşist İspanya idaresine ulaştırmıştı. Sipariş verilen 50 uçağın 40’ı İspanya’ya teslim edilmiş, 10’un akıbetinin ne olduğu ise belirlenememişti.

Aradan 80 yıldan fazla vakit geçmiş olmasına karşın, bugün de “Uçaklarla ilgili Türkiye ne kadar para harcadı, para hareketleri yalnızca siyasetçi, bürokrat ve iş bitiricilere verilen kurullarla mı sonluydu, İspanya uçaklar için Türkiye’ye para ödemiş miydi?” üzere yığınla soru cevaplanabilmiş değil.

CHP’Lİ BAKAN İSTİFA ETTİ

Olaylar ilerledikçe CHP’li bakanlarla ilgili söylentiler de giderek artmıştı. Denilenlere göre; Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras, Maliye Bakanı Fuat Ağralı ile Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp’ın haberi olmadan bu işlerin yapılması mümkün değildi. Başbakan Celal Bayar, başlangıçta rastgele bir açıklamada bulunmamıştı. Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp’ın 7 Ocak 1939’daki istifası üzerine ise Başbakan Bayar, birtakım izahlarda bulunmak zorunda kalmıştı. Celal Bayar istifanın, uçak skandalının direkt sonucu olduğunu ama Özalp’ten şüphelenilmediğini, kendisinin, soruşturmayı kolaylaştırmak maksadıyla istifa ettiğini söylemişti.

Bu ortada yolsuzlukla ilgili yargı süreci de başlamıştı. Dava görülürken anlaşıldı ki “König Ekrem” yurt dışına çıkmıştı. Lakin Naziler, bir müddet sonra, 1942 Eylül ayında Ekrem Hamdi Bakan’ı Almanya’da gözaltına almıştı. Bakan ise bir şekilde Paris’e gitmiş ve Ankara’daki yargılama gıyabında devam etmişti.

375 BİN LİRA KOMİTE DAĞITILMIŞ

Yargılama sonunda, yalnızca Ekrem Hamdi Bakan’a 4 yıl mahpus, 4 yıl da kamu hizmetlerinden mahrumiyet cezasına hükmedilmişti. Soruşturmada ismi geçen bakanlar ve üst seviye bürokratlar ile çeşitli kademelerden memurlara ise rastgele bir ceza verilmemişti. Bu ortada, ikinci Cumhurbaşkanı ve CHP’nin ikinci Genel Başkanı olan İsmet İnönü’nün, vefatından sonra yayınlanan anılarında, uçak yolsuzluğuyla ilgili olarak dönemin Milli Savunma Bakanı Kazım Özalp’ın rolü olduğunu ima eden sözleri yer almıştı.

İŞİN ÖZÜNDE FAŞİSTLERE KENDİNİ BEĞENDİRME VARDI

Bu olağanüstü tuhaf ayrıntıları olan yolsuzluk olayının politik motivasyonunu ise CHP’nin o periyotta Avrupa’da hâkim olan faşist idarelerle iş birliği yaparak, Türkiye’nin bu hükümetler nezdinde tercih edilir bir yönetim olduğunu gösterme isteği oluşturmaktaydı. Bu siyasete nazaran, İspanya’da işbaşına gelmekte olan faşist yönetime takviye olunacak, böylelikle CHP hükümeti, İspanya ve Avrupa’daki başka faşist takımların yönettiği devletlerin gözüne girecekti.

– Dr. Fatma Öztürk Şahin, “Uluslararası Bir Uçak Skandalı: Ekrem König Olayı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2018 Bahar