KKKA hastalığında ölüm oranı yüzde 5’in altında
Kene tehlikesi geri döndü.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığını bulaştıran keneler, yaz aylarının yaklaşması ve ani sıcaklık artışları hasebiyle Sivas, Amasya, Tokat, Erzincan, Giresun ve Yozgat başta olmak üzere Türkiye’nin bir çok kentinde görülmeye başladı.
SON DURUMU AÇIKLADI
KKKA hastalığı tedavisi konusunda uzun yıllar merkez pozisyonda bulunan Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sıhhat Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Hastanesi’nde misyon yapan Prof. Dr. Nazif Elaldı, dünyada “Argasidae” ve “Ixodidae” ailelerine bağlı yaklaşık 900 civarında kene çeşidinin bilindiğini söyledi.
Elaldı, bunlardan Hyalomma cinsine ilişkin kene cinslerinin hastalığın en önemli vektörleri olduğunu belirterek, “Türkiye’de şimdiye kadar 50’den fazla kene tipinin olduğu tespit edilmiştir. Günümüze kadar birçok kene çeşidinin virüsün biyolojik vektörü olabileceği düşünülmüş ise de hastalığın esas biyolojik vektörünün ülkemizde de yaygın olarak bulunan Hyalomma cinsine bağlı keneler olduğu kabul edilmektedir.” dedi.
UYARIDA BULUNDULAR
Türkiye genelinde yıllara nazaran KKKA olgu sayısının 500 ila 1000 ortasında değiştiğine dikkati çeken Elaldı, “Vücuda tutunan keneler saatler ya da günlerce orada kalıp, aç oldukları tartılarının 100-200 katı kadar kan emebilirler. Bir kişi keneyi bedeninde yapışmış olarak gördüğünde şimdi enfekte kene virüsü bedene bulaştırmamış olabilir. Bu nedenle kene bir an evvel mümkünse başını koparmadan bir bütün halinde bedenden uzaklaştırılmalıdır.” diye konuştu.
Kenelerin doyana kadar kan emdikten sonra bir dış müdahale olmaksızın bedenden ayrıldığını anlatan Elaldı, “Risk, kenenin yalnız KKKA’ya neden olan virüsle değil, öteki bir hastalık etkeniyle enfekte olup olmamasına da bağlıdır. KKKA virüsünün kenelerle bulaştırılan 200’den fazla hastalık etkeninden yalnızca birisi olduğu unutulmamalıdır.” tabirlerini kullandı.
ÖZELLİKLE 65 YAŞ ÜSTÜ RİSK ALTINDA
Elaldı, hastalığın her yaş kümesinde gözlendiğine ve vefata sebep olduğuna işaret ederek, “Özellikle 65 yaş üstündeki bireylerde cinsiyet gözetmeksizin daha fazla vefata sebep olmaktadır. Teorik olarak alt hastalığı olan bireylerde daha şiddetli seyretmekle birlikte bilimsel çalışmalar hastaneye müracaat sırasında kanlarında yüksek ölçüde virüs bulunduran bireylerde ölümlerin daha fazla gözlendiğini göstermektedir. Örneğin kanında 1 mililitrede 100 milyon KKKA virüsü olanların yüzde 80’inin, 1 trilyon olanların ise daha fazla oranda öldüğü yapılan bilimsel çalışmalardan anlaşılmaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
“ÜLKEMİZDE VEFAT ORANI YÜZDE 5’TEN DÜŞÜK”
Hastalıkla ilgili vefat oranlarının ülkeden ülkeye hatta hastaneden hastaneye değişmekte olduğunun altını çizen Elaldı, şunları kaydetti:
Dünya literatüründe ekseriyetle hastalığa atfedilen vefat oranları yüzde 10-30 ortasında değişmektedir. Ülkemizde ise vefat oranı yüzde 5’ten düşüktür. Hastalığa süratle teşhis konması, Sıhhat Bakanlığının birinci, ikinci ve üçüncü basamak sıhhat kuruluşlarındaki hasta takip ve sevk kriterleri ile bölgelere nazaran ‘referans hastaneler’ belirlenmesi, hastaların gerektiğinde süratle üst basamak hastanelere sevk edilmesi ve deneyimli doktor ve yardımcı sağlık çalışanı tarafından takip ve tedavi edilmesi sayesinde hastaların en az yüzde 95’i hastanelerden şifa ile taburcu edilmektedir. Bu türlü bir düşük mevt oranı yurt dışındaki otoriteler ve tabiplerce de takdir ile karşılanmaktadır.
EN FAZLA BACAKLARA TUTUNUYOR
Elaldı, kenelerin insan bedenindeki rastgele bir bölgeye yapışıp kan emdiklerine dikkati çekerek, “Yapılan bilimsel yayınlarda insanlarda esas kene tutunma bölgelerinin karın, kollar, koltuk altı, sırt, göğüs, baş ve boyun, kalça, bacaklar ve dış genital organların olduğu belirtilmektedir. KKKA’ya neden olan virüsü taşıyan Hyalomma marginatum kenesinin ise ülkemizde yapılan bir araştırmada en sık bacaklara, sonra baş-boyun bölgesine ve daha sonra da kollara yapışıp kan emdiği bildirilmiştir.” dedi.
Virüs ile enfekte kenelerin Türkiye’de yaygın olarak gözlendiğine değinen Elaldı, “Sivas’a bağlı kırsal bölgeler ve etraf vilayetlerde yakın vakitte yaptığımız bir çalışmada sığırlardan ve yerden toplanan kenelerin dağılımına baktığımızda yüzde 90 ile en fazla Hyalomma cinsine ilişkin kenelerin olduğunu ve KKKA hastalığının bulaşmasından en fazla sorumlu olan Hyalomma marginatum çeşidi kenelerin ise toplamın yüzde 80’ini oluşturduğunu ve bu kenelerin de bölgelere nazaran değişen oranlarda virüs ile enfekte olduğunu gözledik.” diye konuştu.
Elaldı, bir kenenin ne kadar erken çıkarılırsa KKKA hastalığı bulaşma riskinin de o kadar azalacağının altını çizerek, sıhhat kuruluşlarında vazifeli doktor ve yardımcı sağlık işçisinin KKKA konusunda her yıl tertipli olarak bilgilendirildiğini anlattı.
KKKA HASTALIĞI TEDAVİSİ VE AŞI ÇALIŞMALARI
KKKA hastalığı tedavisi hakkında bilgiler veren Prof. Dr. Nazif Elaldı, “Gerektiğinde damar yolu ile sıvı ve elektrolit, taze donmuş plazma, eritrosit ve trombosit süspansiyonlarının verilmesi, teneffüs ve sirkülasyon dayanağının sağlanması ve hemodiyaliz uygulamaları, günümüzde KKKA’da faal olan tedavilerdir.” dedi.
Elaldı, aşı çalışmalarına da değinerek, Türkiye’de üretilen yerli bir inaktif KKKA aşısının faz 1 çalışmasının tamamlandığını söyledi.
Yurt dışında ortalarında Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ve Kars Kafkas Üniversitesinden bilim insanlarının da bulunduğu, 11 ülkeden 13 merkez tarafından yürütülen bir projede hem DNA hem de mRNA temelli iki KKKA aşısı geliştirildiğini ve bunlardan DNA aşısının faz 1 klinik araştırmasının devam ettiğini bildiren Elaldı, dünyada hala devam eden ve deneysel basamaklarda olan birkaç aşı geliştirme çalışmasının bulunduğunu da kelamlarına ekledi.
