Günün okuma parçası; Stefan Zweig’in yazdığı son roman: Dünün Dünyası

1881 yılında Viyana’da doğan Yahudi asıllı müellif, sadece dünya edebiyatına armağan ettiği şahane kitaplarıyla değil, birebir vakitte çağının kara yazgısıyla birleşmiş hayat hikayesiyle de totaliter rejimlerin dünyayı sürüklediği kan ve savaşlarla dolu 20. yüzyıl tarihinin değerli bir figürü. Bugün 83’üncü mevt yılı olan müellifin yazdığı son roman olan Dünün Dünyası’nı günün okuma modülü olarak seçiyoruz.

Bu kitap, bizi yaşlı kıtanın boğucu ve acılarla dolu günlerine seyahate çıkartıyor. Kitapta çıktığım bu seyahatte izlenimlerimi paylaşıyorum…

1942 yılında Brezilya’nın Rio de Janerio kentinde intihar eden Zweig, vefatından çok kısa bir mühlet evvel tamamlar Dünün Dünyası isimli yapıtını. Otobiyografik bir eser olan Dünün Dünyası, on altı farklı kısımdan oluşur ve kronolojik olarak birbirini takip eden her kısım muharririn hayatındaki farklı bir periyodu anlatır.

Stefan Zweig’ın hayatı boyunca hem kendi ülkesinde Nazizmin tahakkümü altında bir öteki hem de farklı ülkelerde ve kıtalarda bir sürgün olarak geçen fırtınalı hayatını bu kitapta okuyabilirsiniz.

GENÇLİK YILLARI VE AVRUPA

Yaşlı kıtada dünyaya gelen Zweig, şimdi büyük savaşların başlamadığı, Avrupa’nın ve dünyanın büyük kıyamet öncesi (I. ve II. Dünya Savaşları) sakin ve itimat dolu ortamında çok yeterli bir eğitim alır; İngilizce, Latince ve Fransızca öğrenen Stefan Zweig; operadan tiyatroya, müzikten edebiyata kadar sanata tutkun bir genç olarak ömrünü sürdürür.

Kitabın birinci kısımları, I.Dünya Savaşı öncesindeki Avrupa ve bilhassa Viyana’daki hayat üzerinedir, yaşlı kıtadan daima kıtamız diye kelam eden muharrir, kitabın ilerleyen kısımlarında savaş öncesi gençlik yıllarını geçirdiği Avrupa’yı sıkça hasretle yâd edecektir.

ALMANYA VE AVUSTURYA’NIN BESBELLİ FARKI

Zweig, yaşadığı toplumda aristokrasi sınıfının kendilerine bakışını şu çarpıcı cümlelerle anlatır:“Eskinin Viyana’sında yaşamak hoş, kolay ve tasasısızdı kuzeydeki Almanlar, disiplinli olmak katı bir tertip uygulamak yerine, ömrün keyfini çıkaran, hoş yemekler yiyen, eğlencelerden, tiyatrolardan zevk alan ve çok daha hoş müzik yapan Tuna kıyısındaki biz komşularına aşağılayarak doruktan bakarlardı.

Viyana’daki beşerler tüm halklara ömrü zehir eden, varlıklarına ziyan veren‘Alman disiplini’ve herkesin önüne geçme hırsı yerine, rahat ve huzurlu bir ortamda bir ortaya gelip keyifli sohbetler yapmayı tercih ediyor, en ufak bir haset duymaksızın herkesin hakkını vermeyi seviyordu. Viyana’nın en ünlü prensibi yaşamak ve yaşatmaktı müellife nazaran.

İKİ BÜYÜK DÜNYA SAVAŞINA HALKLARIN BAKIŞI

Zweig’ın Birinci Dünya Savaşı yıllarını anlattığı kısımlar epeyce çarpıcıdır. Müellif, I. Dünya Savaşı öncesi atmosferin hem ülke idareleri açısından hem de halkların savaşa bakışı açısından II. Dünya Savaşı öncesi durumdan büsbütün farklı olduğunu aktarır. Uluslar ve ülkeler şimdi ırkçı fikirlere gark olmamış, birbirlerine nefretle bilenmemişlerdir bu devirde.Zweig, kelam konusu farklılığı ve dönüşümü ilgili yapıtında şöyle anlattır:

AKIN EDEN SANAT AKTİFLİKLERİ….

SAVAŞ AKSİSİ MUHARRİRLERİ ÖRGÜTLEME AMACI

Bu devirde savaş tersi bir müellif olarak yazılar yazan ve bu yüzden reaksiyonlara maruz kalan Zweig’ın en büyük maksadı kendisi üzere savaş tersi müellifleri örgütleyerek ortak hareketler yapmaktı.

Yazar dostu

Romain RollandFransız yazarlarla, Zweig ise Alman yazarlarla irtibat kurarak bu isteğini lisana getirir. Ama Zweig bunu başaramaz zira pek çok müellif çoktan taraf olmuştur, taraf olmayanlarsa savaş tersi olarak anılmak istemez.

Savaşın sona ermesiyle Avusturya’ya dönen muharrir Salzburg kentine yerleşir ve Avusturya’nın Almanya tarafından ilhâk edildiği 1938 yılına kadar bu kentte hayatını sürdürür.

Sayfa: 456

KİTAPLARI YAKILDI, SÜRGÜNE GÖNDERİLDİ

Adolf Hitler’in 1933 yılında iktidara gelmesiyle kitapları milyonlarca satan, dünyanın en değerli ve saygın muharrirlerinden biri olan Zweig’ın yapıtlarının vakit içerisinde kütüphanelerden, kitapçılardan toplatıldığı, meydanlarda yakıldığı, isminin dahi yasaklandığı fecî yılları müellifin hüzün dolu tümcelerinden okuyoruz. Nihayetinde pek çok Yahudi asıllı bilim insanı, sanatçı ve muharrir üzere Stefan Zweig da ülkesini terk etmek zorunda kalır.

Stefan Zweig, kalan ömrünü ülkesinden uzak olarak yaşar. Ünlü müellif, vatanından uzak kalışını okurun içine işleyen şu his yüklü satırlarda lisana getirir:

“Yarım yüzyıl boyunca yüreğimi, bir dünya vatandaşının yüreği üzere atması için eğitmemin bana hiçbir faydası olmadı. Hayır, elli sekiz yaşında bir insan olarak pasaportumun elimden alındığı gün, insanın yurtsuz kaldığında etrafı çevrili bir vatandan çok daha fazla şeyini kaybettiğini anladım.”