Gogol’un büyük şöhret yakaladığı; bürokrasiyi hicveden kitabı: Bir Hatıra Defteri
Dünyada pek az kitap Bir Mecnunun Hatıra Defteri’nin şöhretini yakalayabilmiştir. Nikolay Gogol, gerçekle hayal ortasında eşsiz bir tipoloji oluşturur. Mizah, zeka atına binerek taşlayabileceği bütün camları kırar.
Toplumsal tenkit, hayatın kılcal damarlarına kadar yayılır ve insan ruhunun derinliklerinden beslenir. Sıradan bir memur olan Aksenti İvanov Poprişçin üzerinden vaktinin Çarlık Rusya’sını da anlatır aslında müellif. Devlet bürokrasisi kara mizahın değirmeninde sıcak un üzere öğütülür. Bürokrasi düzgünden elekten geçirilir.
Kayıp bir İspanya Hükümdarı düşünün. Poprişçin kendisinin o kral olduğuna inansın. Bir meczubun icadı mı yoksa vaktinden kaçan bir dâhinin midir bu inanç? Peşine düşmeye her vakit kıymet.
Gogol’un “Paltosundan çıkmak” tabiri bu kitapta okuyacağınız “Palto”, “Burun”, Portre” ve Neva Caddesi hikayeleriyle bir arada herkesi içine çekiyor…“Bir Meczubun Hatıra Defteri”, “Palto”, “Burun”, “Portre” ve “Neva Caddesi”. Bir Gogol şöleni.
KÜÇÜK ADAMLAR, BÜYÜK MAKAMLAR…
Küçük adamlar büyük makam ve rütbe tutkusunun bedelini, ruh sıhhatini kaybederek ödemektedir. Nikolay Vasilyeviç Gogol, Rusya’nın çürümüş bürokrasisini, gerçekçi kalemiyle küçük adamlar üzerinden anlatmaktadır.
Bir Meczubun Hatıra Defteri’nde orta hâlli bir memurun âşık olduğu bayan tarafından fark edilmeyi arzularken günden güne delirip kendini İspanya Hükümdarı ilan etmesine kadar süreci anlatırken Portre’de ise yoksulluk içinde yaşayan yetenekli ressam Chartkov’un bir dükkândan satın aldığı gizemli portreden sonra önüne sunulan iki yoldan birini seçerken yaşadığı tereddüdü anlatmaktadır.
Sayfa: 222
GÜNLÜK HAYAT VE BAYAĞI İLİŞKİLER
Gogol ile birlikte Rus edebiyatı, Batı tesirinden kurtulmuş, kendi kimliğini kazanmaya başlamıştır. Gerçekçi ancak bir o kadar da fantastik karakterler devrin Rusya’sının ta kendisidir.
Hikayelerinde günlük hayatı ve bayağı kişilikleri, vakit zaman mizahi vakit zaman öfkeye varan bir formda yeren Gogol’un kahramanları Bir Mecnunun Hatıra Defteri’nden fırlamış üzeredir.
Rusya’da aristokrasi, sefahatinin son demlerini yaşarken aşağıdaki küçük insanların birbirinin üstüne basarak var olmaya çalıştığı bir devrin müellifidir Gogol. Bir Mecnunun Hatıra Defteri, Palto ve Burun öyküleriyle hayaletlerin dolaştığı Rusya’da aslında buz üzere bir gerçekliğe yaslanarak seslenir okuruna.
Bu gerçekçi tavrı, kendinden sonraki Rusya ve dünya için de bir başlangıç noktası oluşturur. Münasebetiyle bugün bile Gogol’e uğramadan küçük insanın kim olduğunu anlamak mümkün değildir. Çünkü Gogol’den sonra Karl Marx, Komünist Manifesto’suna şöyle başlar: “Avrupa’da bir hayalet dolaşıyor.”
