Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü’nde bulunan Türkiye’nin tek karşıt lale koleksiyon bahçesinde 34’ü ülkenin değişik bölgelerinden, 4’ü yurt dışından temin edilmek üzere 38 cins bulunuyor.

Ters laleleri Türkiye’nin birçok ilinin tabiatından özel müsaadeyle topladıklarını belirten Ziraat Mühendisi Meral Aslay, “Ters lalelerde kültüre alma ve ıslah çalışmaları 2006 yılından beri yapılıyor. Bu çalışmalar uzun soluklu olup bir melez birey elde etmek için 4-7 yıl üzere bir mühlete gereksinim bulunuyor. Çalışmalarımız sonucunda 27 adet melez çeşit adayı elde edilmiştir.” dedi.

“İZİN ALINARAK ÇALIŞMA YAPILIYOR”

Ters lale tiplerinin birçoğunun endemik olup muhafaza altına alındığını birtakım cinsler üzerinde farklı disiplinlerce çalışmalar yürütülerek hem gelecek kuşakların kullanımına sunulduğunu hem de koruma altına alındığını vurgulayan Aslay, “Doğadan soğanlı bitki toplamak için Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü’nden (BÜGEM) müsaade almak suretiyle çalışma yapılabiliyor.

Biz de araştırma müsaadesi aldıktan sonra 2006 yılından itibaren Erzincan, Erzurum, Bitlis, Ardahan, Kars, Van, Hakkari, Elazığ, Malatya, Ağrı, Siirt, Şırnak, Adıyaman, Şanlıurfa, Kahramanmaraş, Edirne, Antalya, Muğla, Bayburt, Tunceli, Gaziantep ve Hatay vilayetlerinden 34 cinse ilişkin gereç topladık. Enstitü Aksi lale Koleksiyon Bahçesi’nde 34 tıp ülkemize ilişkin 4 çeşit ise yut dışından temin edilmiş olup toplamda 38 cins bulunuyor.” sözlerini kullandı.

“GELECEK JENERASYONLAR İÇİN MUHAFAZA ALTINA ALINDI”

Erzincan’da Türkiye’nin tek zıt lale genetik kaynakları bahçesi oluşturulduğunu söyleyen Ziraat Mühendisi Aslay, “Türkiye aksi lale bahçesinde bulunan 38 çeşide ilişkin 82 popülasyonun koruması ve devamlılığının sağlanmış olması sebebiyle doğal kaynaklarımızın sürdürülebilirliği ve biyoçeşitliliğimizin korunması çalışmalarına kıymetli katkıda bulunuldu. Öncelikle tabiatta gitgide popülasyon sayıları azalan zıt lale çeşitleri gelecek kuşaklar için müdafaa altına alındı. İleride yapılacak bilimsel çalışmalara kaynak olacak.

Toplumun karşıt lale tiplerini tanımasına hizmet edilirken, geliştirilen karşıt lale çeşitleri süs bitkisi olarak peyzaj alanında kullanılabilecek. Tıpkı vakitte bu bitkilerin kültür ortamlarında üretimleri teşvik edilerek tabiattan müsaadesiz toplamanın önüne geçilecek. Karşıt lale (Fritillaria) cinsi ülkemizin değerli gen kaynakları içerisinde yer alıyor.

Dünyada 170 tıp mevcut olup bunun 52 çeşidi ülkemiz tabiatında yer alırken bunların 29 çeşit endemiktir. Bu durum bizim ne kadar güçlü olduğumuzun bir göstergesidir.” diye konuştu.

Ziraat Mühendisi Meral Aslay, Türkiye’ye ilişkin tiplerin müsaadesiz olarak yurt dışına çıkarılmasının yasak olduğunu belirterek, “Bu çeşitlerin tabiattan müsaadesiz toplanması ve tabiatın tahrip edilmesinin cezası 2025 yılı itibariyle tam 577 bin liradır. Kuruluş tarihi 1986 yılı olan Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ziraî Araştırmalar ve Siyasetler Genel Müdürlüğü’ne bağlı 49 araştırma enstitüsü içerisinde yer almaktadır. Enstitüde kurulmuş olan koleksiyon bahçesi 2 dönümlük bir alanda 38 cinse ilişkin 1526 adet saksı ve 22 adet yetiştirme tavası bulunmaktadır. Dünyada zıt lale cinsinde çok fazla çalışma yapılmamıştır.

Ülkemizde ise 2006 yılından itibaren kültüre alma ve ıslah çalışmaları Erzincan Bahçe kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğünde başlamıştır. Türkiye’de aykırı lale ıslah çalışmaları bir birincidir. Çalışmalar TAGEM tarafından desteklenmiş, seleksiyon ıslahı ve melezleme ıslahı yolu kullanılarak ülkemizin büsbütün yerli menşeli birinci aksi lale çeşitleri geliştirilerek ıslahçı hakları muhafaza altına alınmıştır.“ sözlerini kullandı.

Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürü Samet Karataş ise Türkiye’de aykırı laleler konusunda birinci ve geniş kapsamlı çalışmaların, Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsünde 2006 yılında başladığını söyledi.

Enstitü Müdürü Karataş, “Erzincan Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü olarak Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Politikalar Genel Müdürlüğüne bağlı olarak çalışıyoruz. Çok çeşitli çalışma başlıklarımız var. Bunlardan bir tanesi de sebzecilik ve süs bitkileri. Burada da süs bitkileri bilhassa aykırı lalelerin çalışması yapıldı. Türkiye’de de tek olan aksi lale koleksiyon bahçesindeyiz. Burada 2006 yılında başlatıp yürüttüğümüz karşıt lale çalışmaları var. Bu proje hala devam ediyor. Buradaki asıl maksadımız yerli ve ulusal aykırı lale çeşitlerimizi artırmak ve süs bitkileri bölümüne yeni kaynak sağlamak. Onun haricinde yeniden genetik erozyona uğrayacak çeşitlerin buraya toplanıp koruma edilmesi yapılıyor.” dedi.

KOPARANA CEZA VAR

Adeta hoşluğuyla lisanlara destan olan karşıt laleler, yılda yalnızca 20 gün boyunca görülebiliyor. Doğal yetişme alanı geniş olsa da hoşluğu nedeniyle en fazla ziyan gören doğal çeşitlerin başında gelen karşıt lalelerin korunması gayesiyle bir taraftan projeler yürütülürken başka taraftan da ziyan verenlere hatırı sayılır oranda cezai müeyyideler uygulanıyor. Aksi lalelere ziyan verenlere uygulanacak idari para cezası ölçüsü ise 577 bin lira.