Demokrasiye postmodern darbe: 28 Şubat
Türkiye’nin geçmişte meydana gelen darbelerle demokrasisi ağır yara aldı…
Bu darbeler, Türkiye tarihine kara leke üzere yerleşti ve uzun süren izler bıraktı.
28 Şubat darbesi de Türkiye’nin tarihinde iz bırakan ve 28 yıl geçmesine karşın unutulmayan bir süreç olarak karşımıza çıkıyor.
“Post-modern” darbe için o devir “Bin yıl sürecek” deniliyordu.
Ancak o denli olmadı.
“30 GÜN İÇERİSİNDE GÖREVDEN EL ÇEKTİRİLSİN”
Refah Partisi (RP) ve Hakikat Yol Partisince (DYP) kurulan 54. Hükümet, 28 Haziran 1996’da ülke idaresini devraldı.
Merhum Necmettin Erbakan’ın Başbakan, DYP Genel Başkanı Tansu Çiller’in ise Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı olarak görev yaptığı hükümet, “rejimi tehdit ettiği” iddiasıyla tartışmaların odağı oldu.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Erbakan’ın, 24 Ocak 1997’de Kayseri’ye yaptığı seyahat sırasında, tek tip elbise giyip bere takan vilayet örgütü görevlileriyle ilgili partiye ikazda bulundu.
Söz konusu durumun “Siyasi Partiler Maddesi’ne muhalif olduğunu” belirten başsavcılık, RP Kayseri Vilayet İdare Konseyinin 30 gün içinde misyondan el çektirilmesini istedi.
Başsavcılık, “fesih sürecinin yapılmaması halinde, RP hakkında kapatma istemiyle dava açılacağını” da partiye bildirdi.
RP’li Sincan Belediye Başkanı Bekir Yıldız’ın 31 Ocak 1997’de düzenlediği “Kudüs Gecesi”nde İran’ın Ankara Büyükelçisi Muhammed İstek Bagheri’nin de katılarak bir konuşma yapması ve sergilenen şovlar, “rejim tartışmalarının” daha da alevlenmesine neden oldu.
Başbakan Erbakan, 1 Şubat 1997’de itirazlara ve DYP’li kimi bakanların “imza atmayız” yansısına karşın “üniversitelerde başörtüsünü hür bırakan” kararnameyi, Bakanlar Heyetinde imzaya açtı.
“KOALİSYON ORTAKLARI ORTASINDA SORUN”
Yaşanan gelişmeler üzerine harekete geçen dönemin İçişleri Bakanı Meral Akşener, Sincan’dan tankların geçtiği gün Belediye Başkanı Yıldız’ı görevden uzaklaştırdı.
Ankara DGM’deki sorgusunun akabinde Terörle Gayret Şubesince gözaltına alınan Yıldız, beraberindeki 9 kişiyle “yasa dışı silahlı çeteye yardım, halkı kin ve düşmanlığa tahrik” argümanıyla tutuklandı.
Yaşananlar, periyodun Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de dahil olduğu önemli siyasi tartışmalara neden oldu.
Dönemin Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller’in yaşanan süreçten duyduğu rahatsızlığı Başbakan Erbakan’a iletmesi ve sonrasındaki gelişmeler, koalisyon ortakları ortasında meselelere yol açtı.
“DEMOKRASİYE BALANS AYARI”
Siyasiler ortasında yaşanan gerginlik, kamuoyuna da yansıdı. Bu kapsamda, sivil toplum örgütlerinin bayan temsilcileri tarafından Ankara’da geniş iştirakli bir miting düzenlendi.
İran Büyükelçisi Bagheri ise Kudüs Gecesi’ndeki konuşmalarının akabinde artan yansılar üzerine ülkesine gitmek zorunda kaldı.
Kudüs Gecesi’nden 4 gün sonra İçişleri Bakanlığına bir yazı gönderen devrin Cumhurbaşkanı Demirel, “belediyelerdeki kökten dinci kadrolaşmanın derhal incelenmesini” istedi. Bunun üzerine İçişleri Bakanı Meral Akşener, valiliklere gönderdiği yazıda “Cumhurbaşkanı’na bilgi verilmek üzere” hususun araştırılması talimatını verdi.
Başbakan Erbakan, 21 Şubat 1997’de, Cumhurbaşkanı Demirel ile yaptığı görüşme sonrasında “Türkiye’nin rejim problemi yok.” açıklaması yaptı.
Aynı gün, Washington’da Türk-ABD Kurulu kapanış balosunda konuşan dönemin Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Çevik Bir, yıllarca zihinlerden silinmeyecek “Sincan’da demokrasiye balans ayarı yaptık.” sözünü kullandı.
“MGK TOPLANTISI 8 SAAT 45 DAKİKA SÜRDÜ”
Tartışmaların en ağır devrinde, Cumhurbaşkanı Demirel’in, 26 Şubat’ta Başbakan Erbakan’a “rejim konusunda telaşlarını lisana getiren bir mektup gönderdiği” ortaya çıktı.
Yaşanan tüm bu gelişmelerin ışığında, 28 Şubat 1997’de MGK, Cumhurbaşkanı Demirel’in başkanlığında toplandı.
MGK tarihinin en uzun toplantılarından biri olan, Türkiye’ye siyasal ve toplumsal manada yeni bir istikamet çizen bu toplantı, 8 saat 45 dakika sürdü. Çankaya Köşkü’nde saat 15.10’da başlayan toplantı, saat 23.55’te sona erdi.
MGK toplantısına Başbakan Necmettin Erbakan, Genelkurmay Lideri Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller, Milli Savunma Bakanı Turhan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener, Kara Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Kumandanı Oramiral İnanç Erkaya, Hava Kuvvetleri Kumandanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Teoman Koman ve MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da katıldı.
Toplantıda, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, Olağanüstü Hal Bölge Valisi Necati Bilican ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Başkanı Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Başyardımcısı Korgeneral Necdet Timur da hazır bulundu.
BİLDİRİDE “TAVİZ VERİLEMEZ” VURGUSU
Toplantı sonrasında yayımlanan 4 unsurluk MGK bildirisinde özetle “Cumhuriyet ve rejim aleyhtarı yıkıcı ve bölücü kümelerin, laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve toplumsal hukuk devletini güçsüzleştirmeye yeltendiklerinin müşahede edildiği” belirtilerek, “Anayasa ve Cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmeyeceği” vurgulandı.
Bildirinin en dikkati çeken sözleri ise şunlar oldu:
Toplantıda özellikle Anayasa ile Atatürk milliyetçiliğine bağlı demokratik, laik, toplumsal hukuk devleti olarak belirlenen Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne karşı çağ dışı bir kisve altında taban oluşturmaya yönelik rejim aleyhtarı faaliyetler de gözden geçirilmiş; Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığını, Atatürk unsur ve inkılapları doğrultusunda, çağdaş medeniyet yolunda, demokratik sistem içerisinde ilerlemesini teminat altına alan Anayasa ve Cumhuriyet maddelerinin uygulanmasından asla taviz verilmemesi gerektiği; Anayasa’nın tanımladığı Cumhuriyet’in demokratik, laik ve toplumsal hukuk devlet prensiplerinin sağlıklı bir halde düzenlenmesine imkan sağlayacak güvenlik, huzur ve toplumsal barışın kıymet ve öncelik taşıdığı; Cumhuriyet ve rejim aleyhtarı yıkıcı ve bölücü kümelerin laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve toplumsal hukuk devletini güçsüzleştirmeye yeltendikleri; Türkiye’de laikliğin yalnızca rejimin değil, birebir vakitte demokrasinin ve toplumun huzurunun da teminatı ve bir hayat usulü olduğu; devletin yapısal özünü oluşturan toplumsal hukuk devleti ve adalet prensipleri anlayışından vazgeçilemeyeceği, maddelerle belirlenmiş kuralların göz gerisi edilerek yapılan çağ dışı uygulamaların da hukukun üstünlüğü prensibiyle bağdaşmayacağı; Türkiye’nin 1997 yılı içinde AB’ye tam üye olacak ülkeler listesine girmeyi öncelikli bir gaye alarak sürdürdüğü, bu türlü bir devirde resmi ve sivil kurum ve kuruluşların bu sürece katkıda bulunmasının gerekli olduğu, bu sebeple, demokrasimiz hakkında kuşkulara yol açacak, Türkiye’nin yurt dışındaki imajını ve prestijini zedeleyecek her türlü spekülasyona son vermek gerektiği, Türkiye Cumhuriyeti’nin laik, demokratik insan haklarına saygılı, toplumsal bir hukuk devleti olduğu yolundaki temel prensiplerinin Anayasamızın ve devletimizin teminatı altında olduğu; rejimin, kendisine ve geleceğine yönelik tartışmaların, içinde bulunduğumuz ortamda Türkiye’ye faydadan çok ziyan verdiği; açıklanan bu temeller tersine davranışların, toplumumuzda huzur ve itimadı bozarak yeni gerginliklere ve yaptırımlara neden olacağı değerlendirilmiş, bu bahislerde alınacak ve alınması gereken önlemlerin Bakanlar Heyetine bildirilmesine karar verilmiştir.
“ÇİLLER, ERBAKANI İKNAYA ÇALIŞTI”
MGK bildirisinin yayımlanmasının akabinde, 1 Mart 1997’de askerlerin MGK toplantısına getirerek, hükümetten yapılmasını istediği 20 unsur ortaya çıktı. Bu taleplerin ortasında, “de vardı.
Erbakan, bu 20 unsurdaki birtakım sözleri kabul etmeyerek, kararları imzalamadı. 3 Mart’ta DYP’nin birtakım önde gelen isimleri, hükümetten çekilme davetinde bulundu.
Çiller, Başbakanlık’ta bir ortaya geldiği Erbakan’ı “MGK kararlarını imzalaması” konusunda iknaya çalıştı.
Bu süreçte bir basın toplantısı düzenleyen Erbakan, yeni hükümet arayışlarına reaksiyon göstererek, “Hükümet TBMM’de kurulur, MGK’da kurulmaz.” dedi.
Bazı sivil toplum kuruluşları da açıklamalar yaparak, MGK kararlarına tam takviye verdiklerini tabir etti.
“TARTIŞMALAR YOL AYRIMINI HIZLANDIRDI”
Cumhurbaşkanı Demirel, MGK’nin anayasal ve kendine has bir kuruluş olduğunu vurgulayarak, “MGK kararlarının uygulanmaması halinde devletin yürümeyeceğini, uygulamayanların sorumlu olacağını” kaydetti.
Bunun üzerine Erbakan, MGK kararları için RP’li bakanlar Fehim Adak ve Şevket Kazan ile DYP’li Nevzat Ercan’dan oluşan bir “uygulama komitesi” kurdu.
Bundan sonraki süreçte, başta 8 yıllık kesintisiz eğitim olmak üzere MGK kararlarının uygulanmasında ortaya çıkan tartışmalar, DYP ve RP ortasındaki yol ayrımını hızlandırdı.
RP’YE KAPATMA İSTEMİYLE DAVA
Başbakan Yardımcısı Çiller, DYP Küme Toplantısı’nda yaptığı konuşmada, MGK kararlarına direnilmemesini istedi. Bundan sonra DYP’de “hükümetten çekilelim” sesleri yükselmeye başladı.
Anayasa Mahkemesinin kuruluş yıl dönümünde konuşan Cumhurbaşkanı Demirel, “Kimse laik Cumhuriyet’e alternatif aramaya kalkışmasın” kelamlarını sarf etti. Demirel, 22 Nisan’daki bir öbür konuşmasında ise Türkiye’nin içinde bulunduğu krizden çıkış yolunu “seçim” olarak gösterdi.
MGK, 26 Nisan’da toplandı ve 28 Şubat’ta alınan kararların ne kadar uygulandığını belirleyebilmek için “İzleme Komitesi” kurulmasını kararlaştırdı. Bu komite, her ay MGK’ye bir de rapor sunacaktı.
Dönemin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997’de, “Anayasa’nın laiklik unsuruna alışılmamış aksiyonların odağı haline geldiği açıklıkla anlaşıldığı” gerekçesiyle, RP’nin daima kapatılması istemiyle dava açtı.
DEMİREL, HÜKÜMETİ KURMA VAZİFESİNİ MESUT YILMAZ’A VERDİ
Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde 11 Haziran’da irticaya karşı “Batı Çalışma Grubu” oluşturuldu.
Haziranın 18’inde Başbakan Necmettin Erbakan ile yardımcısı Tansu Çiller, “giderek artan toplumsal gerginlik nedeniyle hükümetin nasıl devam edeceği” konusundaki görüşmelerinde uzlaştılar. Başbakanlığı Çiller devralacak, BBP hükümete girecek ve erken seçim yapılacaktı. Bu mutabakattan sonra Erbakan tıpkı gün hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı Demirel’e sundu.
Erbakan, Demirel ile görüşmesinde RP, DYP ve BBP’nin anlaştığını, Bakanlar Kurulu ve hükümet programının hazır olduğunu bildirdi ve hükümeti kurma misyonunun Çiller’e verilmesini istedi.
Cumhurbaşkanı Demirel ertesi gün muhalefet lideri Mesut Yılmaz, Bülent Ecevit, Deniz Baykal ve Hüsamettin Cindoruk ile görüştü, akabinde da hükümeti kurma görevini ANAP Genel Başkanı Yılmaz’a verdi. Yılmaz’ın görevlendirilmesine RP, DYP ve BBP başkanları reaksiyon göstererek, Demirel’i eleştirdi.
“RP’NİN 14 YIL SÜREN SİYASİ ÖMRÜ SONA ERDİ”
Demirel başkanlığında 25 Haziran’da gerçekleşen MGK toplantısı, Erbakan’ın katıldığı son MGK toplantısı oldu. 30 Haziran’da 55. Cumhuriyet Hükümeti, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz’ın başbakanlığında kuruldu.
ANAP-DSP ve DTP paydaşlığıyla kurulan hükümette DSP lideri Bülent Ecevit Başbakan Yardımcısı olarak vazife aldı.
MGK kararlarından en çok tartışılan 8 yıllık kesintisiz eğitim ile ilgili yasa tasarısı, 16 Ağustos 1997’de, TBMM’de 242’ye karşı 277 oyla kabul edildi. 8 yıllık kesintisiz eğitim uygulaması, 1997-1998 eğitim-öğretim yılının açıldığı 15 Eylül’den itibaren uygulanmaya başlandı.
Bu ortada, Anayasa Mahkemesi, RP’yi, 16 Ocak 1998’de “demokratik ve laik cumhuriyet prensiplerine muhalif davranarak, devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğü ve millet egemenliği prensiplerini çiğnediği ve irticai faaliyetlerin odağı olduğu” gerekçesiyle kapattı. Genel Lider Necmettin Erbakan ile Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan, İbrahim Halil Çelik’in milletvekillikleri düşürüldü ve 5 yıl siyaset yasağı konuldu.
Kararın, 22 Şubat 1998’de, Resmi Gazete’de yayımlanmasıyla RP’nin 14 yıl süren siyasi hayatı sona erdi.
