Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenleri dizeleriyle hatırlanan sembolizmin temsilcisi şair: Ahmet Haşim

Kuzey Makedonya hudutlarındaki Manastır kentinde 1871’de doğan Cenap Şahabettin, babası Binbaşı Osman Şahabettin Bey’in 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Plevne’de şehit düşmesinin akabinde ailesiyle İstanbul’a geldi. Şairin 91’inci vefat yılı. Kendisini sevgi ve hürmetle anıyoruz…

Tophane’deki Feyziye Mektebi’nde birinci tahsili tamamlayan Şahabettin, Eyüp Askeri Rüşdiyesi’ne başlasa da okulun yıkılması üzerine, Gülhane Askeri Rüşdiyesi’ne devam etti ve askeri liseden 1880’de mezun oldu.

Cenap Şahabettin, kura ile Tıbbiye İdadisi’ne girdi, iki yıl okuduktan sonra Askeri Tıbbiye’nin 5. sınıfına kabul edildi. Doktor yüzbaşı olarak 1889’da okulu bitiren şair, yeterli bir derece ile mezun olduğu için 1890 yılında cilt hastalıkları alanında eğitim görmek üzere devlet tarafından Paris’e gönderildi. Paris’te dört yıl kalan usta edebiyatçı, döndükten sonra Mersin, Rodos ve Cidde’de karantina hekimliği ve sıhhiye müfettişliği vazifelerinde bulundu.

Önce divan şiiri, akabinde Batı biçimine yöneldi. Şimdi 14-15 yaşlarındayken divan gazellerini taklit ederek şiire başlayan ve birinci şiirlerini okuldayken yazan usta edebiyatçının birinci yapıtları, 1885’te Muallim Naci’nin yönettiği Saadet gazetesinde yayınlandı.

Şahabettin; Mekteb, Hazine-i Fünun, Maarif ve Malumat mecmualarında form, içerik ve anlatım bakımından farklı şiir denemelerinde bulundu. Usta şair evvelce Muallim Naci’nin tesiriyle divan şiiriyle ilgilense de daha sonra Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hamid Tarhan’dan etkilenerek Batı üslubu şiire yöneldi.

Dönemin önemli edebiyat dergisi Servet-i Fünun’da şiirleri yayınlanan şair, vakitle Tevfik Fikret ve Halit Ziya Uşaklıgil ile Servet-i Fünun edebiyatının üç kıymetli isminden biri oldu ve şiirleriyle periyodun edebiyat dünyasında çokça tartışıldı.

Şahabettin, bir mühlet sonra Servet-i Fünun şairlerinden ayrılarak ferdi şiiri tercih etti ve şiirde heceyi müzikle uyumlu kullanmayı savundu.

ŞİİR TARİFİ…

Usta şair, Tanzimat’tan sonra Batı edebiyatı etkisinde gelişen Türk şiirinde Abdülhak Hamid’in akabinde en büyük yenilikleri yapanlar ortasında yer aldı; İkinci Meşrutiyet’in ilanından sonra Meclis-i Kebir-i Sıhhi üyeliği ve Daire-i Umur-ı Sıhhiyye müfettişliği misyonlarını üstlendi.

Bir devir düz yazıya yönelen ve Tanin, Hürriyet, Kalem, Hak gazetelerinde makaleler yazan Şahabettin, “Sözcüklerle yapılmış bir resim” olarak tanımladığı şiirde, aşk ve tabiat hususlarına tartı verdi.

Cenap Şahabettin’i, Balkan Savaşlarından sonra birkaç defa Avrupa’ya gönderen Tasvir-i Efkar gazetesi, usta kalemin yazılarını, Avrupa Mektupları başlığıyla yayınladı.

ÖNEMLİ DERSLER OKUTTU

Hekimlikten 1914’te emekliye ayrılarak Darülfünun’da Türk edebiyat tarihi, Batı edebiyatı ve Fransızca dersleri okutan şair, Birinci Dünya Savaşı yıllarında ise 4. Ordu Kumandanı Cemal Paşa’nın davetiyle Suriye’ye gitti. Şahabettin’in bu seyahatleri, 1918’de Suriye Mektupları ismiyle okura ulaştı.

Şahabettin, nesir alanında eserler verdiği üzere tiyatroyla da ilgilendi; 2. Meşrutiyet periyodunda sürat kazanan tiyatro çalışmalarına katılarak, Sahne-i Osmaniye ve Darülbedayi üzere toplulukların edebi şuralarında vazife aldı.

PROTESTO EDİLDİ

Kurtuluş Savaşı yıllarında Ulusal Uğraş’ı küçümseyen kelamlar sarf ettiği ileri sürülerek, öğrenciler ve başka kimi hocalar tarafından aleyhinde şovlar düzenlenen usta şair, 1922’de Ali Kemal, İstek Tevfik, Hüseyin Daniş ve Barsamyan Efendi’yle üniversitedeki vazifesinden istifa etmek zorunda kaldı.

Mustafa Asım Efendi, Muallim Naci ve mahalle komşuları Pir Vasfi, çocuk yaşta şiire ilgi duyan Şahabettin’i bu alana çekerek ona birinci şiir bilgileriyle şiir yazma zevkini aşıladı. Üç isim de devirlerinde divan edebiyatı geleneğini sürdüren şairlerdendi.

İLK ŞİİR…

Usta şairin kaleme aldığı gazel özelliği bulunan birinci şiiri, 1885’te Saadet gazetesinde yayınlandı. Birinci iki yıl yazdığı 19 şiirin tamamı gazel, birçok da Pir Vasfi, Muallim Naci ve Namık Kemal’in gazellerine yapılmış nazire yahut tahmistir. Bu yıllardan sonra Abdülhak Hâmid ve Recâizâde Mahmud Ekrem etkisi daha muhakkak hale gelir.

Türk edebiyatında şair kimliği ile ön planda olan Şehabettin, Meşrutiyet’in ilanına kadar çoğunlukla şiir yazdı, 1908’den sonra ise nesirler kaleme aldı. 1908 öncesi 179, sonrası yalnızca 30 şiir yayımlayan müellif, 1908’e kadar 95 makale, bu tarihten sonra ise 903 makalesini okurlarla buluşturdu.

CENAP ŞAHABETTİN ÖLDÜ

Başarılı edebiyatçı, ömrünün son yıllarında ağır bir formda Fransızca-Türkçe kelamlık üzerinde çalışsa da yapıtı tamamlayamadan, beyin kanaması nedeniyle 12 Şubat 1934’te İstanbul’da vefat etti. Usta şairin cenazesi, Bakırköy Mezarlığı’nda kızı Destine Hanım’ın yanına defnedildi.