Devlet Başkanı De Gaulle’nın, “Fransa’nın ta kendisidir” dediği yazar ve filozof: Jean Paul Sartre

Ünlü Fransız muharrir ve filozof Jean Paul Sartre, 1905 yılında Paris’te doğdu. Üniversite yıllarında Simone de Beauvoir’la başlayan birlikteliği ömrü boyunca sürdü. 1938’de, sonradan geliştireceği birçok felsefi mevzuya yer veren Bulantı isimli romanını yayınladı. Müellif, söyledikleriyle daima tartışma konusu oldu.

Fransa’nın işgalci tavrına karşı çıkarak, insanlara bildiri bile dağıttı. Bu tavrıyla adeta amaç haline gelen Jean Paul Sartre, çağın en önde gelen isimleri ortasında yer alıyor. Jean Paul Sartre, 45 yıl evvel hayatını kaybetti. Tarihler 15 Nisan 1980’i gösterdiğinde, dünya fikir tarihi bir dâhisini kaybetti.

Bireyin özgürlüğünün felsefi savunusundan sonra toplumsal sorumluluk konusuna yöneldi ve 1945’te dört cilt olarak tasarladığı büyük bir romana başladı.

Özgürlük Yolları isimli bu yapıtın birinci üç cildi L’Âge de raison (Akıl Çağı, Uyanış), Le Sursis (Yaşanmayan Vakit, Bekleyiş) ve La Mort dans l’âme’yi (Yıkılış, Tükeniş) yazdıktan sonra oyunun romandan daha güçlü bir irtibat aracı olduğuna karar vererek Sinekler, Saklı Oturum, Kirli Eller, Şeytan ve Ulu İlah, Saygılı Yosma ve Altona Mahpusları üzere oyunlar yazdı. Bu ortada Simone de Beauvoir’la birlikte kurup yönettikleri Les Temps Modernes mecmuasında birçok yazısı yayınlandı. 1964’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü reddetti.

İŞGALE KARŞI BİR DÜŞÜNÜR

Eğitimini Ecole Olağana Supérieure’de, İsviçre’deki Fribourg Üniversitesi’nde ve Berlin’deki Fransız Enstitüsü’nde sürdürdü. 1929 yılında Simone de Beauvoir’la tanıştı.

Çeşitli liselerde öğretmenlik yaptı. 2. Dünya Savaşı sırasında, Almanlar tarafından mahpusa atıldı; mahpustan çıktıktan sonra Direniş hareketine katıldı.

Ünlü müellifin kendi içinde dengeli olması onu ayırt edici etkenlerden olmuştur. Fransa’nın Cezayir’i işgal etmesi müellifin reaksiyonunu çeker.

Sartre’ye nazaran Fransa’nın bu işgali haksızdır ve derhal son bulması gerekir. O periyot Fransa’da bu türlü bir siyasete karşı çıkmak da pek akıl kârı olmasa gerek. Lakin Sartre bu, durur mu?

“FRANSA’NIN TA KENDİSİDİR”

Bildiriler dağıtarak insanları bilinçlendirmeye çalışır. Ünlü filozofun etkileyici muhalefeti halk tarafından reaksiyonla karşılanır ve yazarı devlet başkanı De Gaulle’ye şikâyet eder.

De Gaulle, şu tarihi karşılığı vererek muharrire sahip çıkar:

“Sartre’a dokundurmam! Zira Sartre, Fransa’nın ta kendisidir.”

O’na nazaran şiir…

Sartre’a nazaran şiir, fotoğrafla, heykelle ve müzikle tıpkı özellikleri taşır: Adanmışlığı göstermenin çok da mümkün olmadığı bir alan. Adanmışlık için lisan araç haline getirilmelidir. Fakat Sartre’a nazaran şiir, lisana hizmet eder; bu yüzden şiir bu kadar takdir edilir. Şiir yararcı değildir. İşe yaramayacak sözleri göz gerisi etmez.

Edebiyat nedir? sorusunu içtenlikle sorarken de Sartre, kendini adamış bir müellif olarak sunar. Maksadı bahsetmek ve değiştirmektir. Bizi geleceğe taşımaktır. Şiirin burada yeri yoktur. Sanat için sanat anlayışı kabul görmez.

Sayfa: 528

PARİS’TE HAYATINI KAYBETTİ

Sartre, 15 Nisan 1980’de Paris’te öldü. Sartre’ın kıymetli kitapları ortasında Özgürlüğün Yolları, Bulantı, Kapalı Oturum, Kirli Eller, Sözcükler, Duvar sayılabilir; bunun yanı sıra, yayınlanmış ya da bitirilemeyerek yayınlanmamış birçok yapıtı vardır.