Çizgilerle Modern Türkiye Mimarlığı kitabında, tarihsel bilgi ve kurgular

Cumhuriyet’in 100. yılını kutlamak üzere tasarlanan Çizgilerle Çağdaş Türkiye Mimarlığı serisi, sadece bir grafik roman projesi değil; tıpkı vakitte Türk mimarlık tarihinin çağdaş bir belgeseli.

VitrA ve Arkitera iş birliğiyle hayata geçirilen bu seri, Türkiye’nin mimari hafızasını canlandırmayı hedefleyen çarpıcı bir koleksiyon. Karakarga Yayınları‘ndan çıkan dört kitaplık seride, Cumhuriyet periyodu mimarisine damgasını vuran yapılar ve mimarlar; akıcı, öğretici ve eğlenceli bir anlatımla ele alınıyor.

Serinin, birinci baskıları 2023’te yapılan ilk iki kitabı Ankara Palas’ın Merdivenleri ve Opera’nın Hayaleti, Cumhuriyet’in erken devrinde Ankara’nın çağdaşlaşma serüvenini anlatmıştı. Mimar Kemalettin’in Ankara Palas tasarımı üzerinden, erken Cumhuriyet’in kültürel ve toplumsal dönüşümlerini ele alan Ankara Palas’ın Merdivenleri yalnızca yapının mimari özelliklerini değil, periyodun politik atmosferini ve toplumsal hayatını da anlatıyor.

MİMARİNİN TOPLUMLA İLİŞKİSİ

Opera’nın Hayaleti ise Şevki Balmumcu’nun tasarladığı Stant Evi’nin Paul Bonatz tarafından bir opera binasına dönüştürülme sürecini merkeze alıyor. Bu dönüşümün gerisinde yatan estetik ve ideolojik tartışmalar, kitabın temel teması.

Serinin bu ay yayımlanan üçüncü ve dördüncü kitaplarında ise odağımız bu sefer İstanbul. Serinin perspektifini genişleten bu iki yeni kitaptan Sultanahmet’te Var Bir Yılan, Sedad Hakkı Eldem ve Emin Onat’ın tasarladığı Adliye Sarayı’nın hikayesini işlerken, mimarinin adalet ve toplumla olan bağlantısına dikkat çekiyor.

Serinin son kitabı olan Yüzen Köşk’ün Anahtarı ise mimar Seyfi Arkan’ın tasarımı olan Florya Atatürk Deniz Köşkü üzerinden bir çağdaşlaşma alegorisi sunuyor. Seyfi Arkan’ın gözünden anlatılan öykü, devrin toplumsal ve mimari vizyonunu etkileyici bir biçimde betimliyor.

MİMARLIK VE TASARIM ALANINDA UZMAN İSİMLER

Seriye imza atan isimler, mimarlık ve tasarım alanında değerli uzmanlıklara sahip. Cem Dedekargınoğlu, ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nden mezun bir mimar ve akademisyen. Mimarlık tarihi üzerine yaptığı yüksek lisans ve doktora çalışmalarıyla Türk mimarlığına değerli katkılar sunan Dedekargınoğlu, serinin senaryolarına tarihî bir derinlik kazandırıyor.

Umut Şumnu ise Bilkent Üniversitesi’nden mezun bir iç mimar ve tasarım tarihçisi. Şumnu’nun doktora tezi olan Varlık ve Varoluş Ortasında: Kimlik, Yabancı Sorunsalı ve Türk Konutu Olgusu üzere çalışmaları, mimarlık ve ideoloji ortasındaki bağlar üzerine yaptığı son derece kaydadeğer ve akademik literatürümüzün genel yaklaşımlarına nazaran nevi şahsına münhasır işler.

Bu sayede serinin öykülerinde sadece binaların ve yapıların mimari kısmına odaklanılmakla kalmıyor, hem mimarlığın insan hayatındaki felsefi ve toplumsal boyutlarına hem de yapılar üzerinden Türkiye’nin yakın tarihine güçlü vurgular yapılıyor.

ÖDÜLLE KIYMET GÖRÜLDÜ

Seri, geçtiğimiz ekim ayında Ulusal Mimarlık Standı ve Ödülleri’nde Fikir Sunumu Dalı’nda mükafata layık görüldü.

Serinin öne çıkan özelliği, mimarlığı sırf fizikî bir tasarım değil, birebir vakitte devrin kültürel ve politik dinamiklerini yansıtan bir metafor olarak ele alması. Bilhassa Yüzen Köşk’ün Anahtarı, Atatürk’ün çağdaş Türkiye vizyonunu ve halkla iç içe olma ideolojisini anlatırken, çizimlerdeki estetik ayrıntılar okuyucuyu adeta köşkün içinde gezdiriyor.