Hayaletlerden korkarız evet ama neden çıplak değiller sorusunu sorduran kitap

Hayaletler neden beyaz kıyafetler giyer ve neden çıplak değillerdir? Bir hayalet düşündüğünüzde gözünüzde ne canlanır? Küf kokulu bir kefen mi, kötücül bir doğaüstü zırh yığını mı yoksa Viktorya devrinde ölülere giydirilen kadro elbisesiyle, uğursuz bir beyefendi mi?

1863 yılında, Charles Dickens’ın romanlarının çizimlerini yapan karikatürist ve çizer George Cruikshank, hayaletlerin görünümüyle ilgili enteresan bir keşif yaptığını açıkladı.

“HİÇ GÖRÜNMEDİ VE GÖRÜNMEZ”

“Hiç kimse, hayaletlerin giysi giymesi üzere saçma ve imkânsız bir durumu düşünmüş üzere görünmüyor… Hayaletler, edepleri gereği çıplak görünemez, görünmemelidir; lakin giysilerin de hayaletleri olamayacağına nazaran, demek ki hayaletler aslında hiç görünmedi ve görünemez.”

HAYALETLER NEDEN ÇIPLAK DEĞİL

Peki, hayaletler neden çıplak değil? Bu, Cruikshank ve birçok Viktorya devri insanı için kıymetli bir felsefi soruydu. Gerçekten folklor anlatıları dışında çıplak hayalet öykülerine neredeyse hiç rastlanmaz.

Şüpheciler ve hayalet görenler, hayaletlerin maddi dünyada nasıl bir biçime sahip olabileceğini hayal etmeye bayılıyorlardı. Pekala hayaletler ne tıp bir husustan yapılmış olabilirler ki bizim varoluş düzlemimizi tüm sıradanlığıyla paylaşmalarını sağlasın?

Bir hayaleti beyaz kefenli yahut cenaze giysisi içinde hayal etme geleneği yüzlerce yıldır devam ediyor; zira bu imge, vücuttan ruha bir devamlılık olduğunu söz ediyor.

Modern periyot öncesinde hayaletin temel toplumsal rolü, ölüler diyarından yaşayanlara bir ileti iletmekti; bu nedenle cenaze giysisi kontağı mantıklı.

Bu, Orta Çağ’daki “Üç Yaşayan ve Üç Ölü” temasında da görülür; burada kimi avcılar gelecekteki iskelet halleriyle karşılaşır ve bu ölümsüz halleri, onlara vefatı hatırlatır.

ORTAYA KONULAN ARAŞTIRMALAR

Ancak 19. yüzyıl ortalarına gelindiğinde, spiritüalizm ve erken periyot psişik araştırmalar Batı dünyasına yayılmaya başladığında, beşerler hayaletlerin günlük ve periyodun giysileriyle göründüklerini bildirmeye başladılar.

Bu durum, hayaletlerin gerçekliğini incelemeye ilgi duyanlar için sorun yaratıyordu. Şayet hayalet objektif bir gerçeklikse neden giysi giyiyordu?

Spiritüalizmin temel öğretileri doğruysa, dünyaya dönen ruh neden ışık ya da öteki bir eterik husustan oluşmuyordu? Ruhların giysileri de manevî miydi ve şayet öyleyse, onların özünü mü paylaşıyorlardı yoksa kendi başlarına giysilerin hayaletleri miydiler?

İDEALİST BAKIŞ AÇISI

İdealist bir bakış açısıyla, giysilerin ölümsüz kimlikle bütünleşmiş metafizik kesimler olduğunu ve hayaletin kimliğinin, bir ruhun sıradan görünümünden öte bir mana taşıdığını söyleyebilirsiniz.

Bir öteki açıklama ise, hayalet görenlerin zihinsel süreçlerle hayaleti giydirdiği fikridir. Bu nedenle, hayaleti bildiğimiz kıyafetler içinde görürüz; zira zihnimizdeki kişiyi bu şekilde tanırız. Kıyafet seçimi tanıma hissini tetikler.

Eleştirmen ve antropolog Andrew Lang, 1897’de, düş görmek ve hayalet görmek ortasında bir karşılaştırma yaparak şöyle bir açıklama yapar:

“Rüyalarımızda insanları çıplak olarak görmeyiz; halüsinasyonlar, uyanıkken yaşanan hayallere emsal, bu nedenle tıpkı kurala uyarlar. Bir hayalet bir kapıyı açarsa ya da bir perdeyi kaldırırsa, bu da illüzyonun bir modülüdür. Kapı açılmamıştır; perde kaldırılmamıştır… Bu, hipnotize edilen bir hastaya ‘elinin yandığı’ söylendiğinde, hayalinde, elinde su toplamış kabarcıklar oluşturması üzeredir.”