Fyodor Dostoyevski, vefatının üzerinden bir asırdan fazla vakit geçmesine karşın okurları ve eleştirmenleri büyülemeye devam ediyor.

Hakkında sayısız çalışma yayımlansa da dünyanın en büyük müelliflerinden birinin günlük niteliğindeki bu açık ve kapsamlı portresi, bugüne kadar öteki hiçbir biyografide olmadığı formda gençlik yıllarına bir pencere açıyor.

Thomas Marullo bu kıymetli çalışmasında muharririn aile ve arkadaşlarının, okur ve eleştirmenlerin, gözlemci ve iştirakçilerin tanıklıklarından yola çıkıyor.

Mektuplar, anılar ve tenkitler eşliğinde Dostoyevski’nin çocukluğu, gençliği, babasının vefatı, Petersburg günleri, birinci romanı İnsancıklar’ın başarısı ve akabinde yazdığı dört yapıtının yarattığı hayal kırıklığı, psiko-spiritüel dönüşü, hasılı hayatının keşfedilmemiş taraflarına ışık tutuyor. Böylece okur, onun baş döndürücü sessizliği ve sağır edici çığlıkları ortasında, bir sayfadan ötekine geçiyor.

“RUS EDEBİYATININ KURTARICISI”

Dostoyevski’nin bilhassa erken devir ömrü üzerine çalışan öğrenciler, araştırmacılar ve akademisyenlerin yanı sıra edebiyat ve tarihle ilgilenen genel okuyucunun da ilgisini çekecek bu biyografiyle “Rus edebiyatının kurtarıcısı” kabul edilen, ama öte yandan hayatı boyunca gururu, hastalığı ve yoksunluklarıyla uğraş etmiş Dostoyevski’nin yürüdüğü çetrefilli yolda ona eşlik edebilirsiniz.

Yazarın babası bir ordu cerrahı, annesi bir tüccarın kızıydı. Annesinin yardımıyla konutta başladığı eğitimini özel bir okulda sürdürdü. Babası sert ve acımasızdı. Annesinin kollayıcı tutumlarına sığınıyordu.

Annesini 15 yaşında kaybetti. 1837′de girdiği Petersburg Askeri Mühendis Okulu’nu bitirdi. Öğrencilik yıllarını, Rus ve Avrupa edebiyatının önde gelen müelliflerinin yapıtlarını okuyarak geçirdi. Kısa bir mühlet askerlik yaptıktan sonra ayrılıp edebiyatla uğraşmaya başladı.

Topraklarında çalışan köylüler tarafından öldürülen babasından az bir miraz kalmıştı. Birinci romanı İnsancıklar’ı 1846′da yazdı. 1954′te basılan bu roman, birinci Rus toplumsal romanı sayılır.

Bu yapıtın basılmasından sonra ünlendi. 1846′da yazdığı ikinci romanı Öteki, kâfi ilgiyi görmedi. Ünü giderek kayboldu…

1951 tarihli Mesken Sahibesi, 1848′de yazdığı Beyaz Geceler ile Yufka Yürekli romanları da ilgi görmedi. 1849′da yazdığı Netoçka Nezvanova romanı da beklenen başarıyı getirmedi.

Sayfa: 560

POLİTİKA VE SÜRGÜN HAYATI

Politikayla ilgilenmeye başladı, genç liberallere katıldı. Çar 1. Aleksandr’ın güvenlik güçleri tarafından, “Devleti yıkmaya çalıştığı” suçlamasıyla arkadaşlarıyla birlikte tutuklandı. İdama mahkum edildiler. Kendisinin kurşuna dizilmesi hazırlıklarını izlemek onda derin tesirler bıraktı.

İdamdan son anda vazgeçildi, Sibirya’da 4 yıl ağır mahpusa ve 4 yıl askerlik yapmaya mahkum edildi.

Sibirya’daki cezaevi günlerinde birlikte yaşadığı mahkumları gözlemleyerek Rus halkını daha yakından tanıma fırsatı buldu. Fakat güç şartlar nedeniyle sara nöbetleri geçirmeye başladı. Bu rahatsızlığın tesirleri de birçok yapıtına yansıdı.

1854′te cezaevinden çıkıp askerliğe başladı. Subaylığa kadar yükseldi. 1857′de dul bir bayanla evlendi. Bu evlilik maddi sıkıntılarını artırdı. Tekrar yazmaya karar verdi. Askerlik cezasının da bitmesi üzerine Petesburg’a döndü. Yeni Çar 2. Aleksandr’ı destekledi.

Kardeşi Mihail ile birlikte “Vremya” isimli bir mecmua çıkardı. Bu mecmua ve mecmuada yayınlanan romanları, yine tanınmasını ve eski ününü kazanmasını sağladı.

1862′de Fransa, İngiltere ve İtalya’yı kapsayan bir yurt dışı gezisi yaptı. Birebir yıl mecmua kapatıldı. Dostoyevski, Almanya’nın Wiesbaden kentine gitti. Burada kumara başladı.

BORÇ BATAĞINA SÜRÜKLENDİ

Epoha isminde yeni bir mecmua çıkardı. 1864′te eşini ve kardeşi Mihail’i kaybetti. Borca battı. Kurtulmak için Avrupa’ya kaçtı. Wiesbaden’de kumarda bütün parasını kaybetti.

Yayıncısından borç alıp 1865′te Rusya’ya döndü. 1867′de steno ile romanlarının yazımında kendisine yardım eden Anna Snitkina ile evlendi.

Bir defa daha borca boğulduğu için yeni eşiyle tekrar yurt dışına çıktı. Yoksulluk ve para peşinde ülke ülke dolaştı.

Ama romanlarını yazmayı da sürdürdü. Bir kez daha yayıncısının takviyesiyle Petesburga’a döndü. Muharrir, kumar borcunu ödemek için 20 günde Kumarbaz kitabını yazdı. Buradan gelen telif haklarıyla kumar borcunu ödemiş oldu.

Tutucu bir haftalık mecmua olan Grajdanin’in başına geçti. 1 yıl sonra bıraktı. Bu devirde eksi prestijini ve ününü tekrar kazandı.

En büyük romanı “Karamozof Kardeşleri” yazmaya 1879′da başladı. 1880′de şair Aleksander Puşkin‘in vefat merasiminde konuşmayı o yaptı.

Petersburg Bilim ve Sanat Akademisi’nin edebiyat kısmına seçildi. Ömrünün son devrinde Petersburg yakınlarında küçük bir kasaba olan Staraya Russa’da yaşadı. 9 Şubat 1881′de burada hayatını yitirdi.